Jak leczyć endometriozę?

 

Nasz ekspert: dr n med. Mikołaj Karmowski, specjalista ginekolog z Medicus Clinic, ekspert w leczeniu najbardziej zaawansowanych i najtrudniejszych przypadków endometriozy głębokonaciekającej, organizator i prowadzący na licznych eksperckich kursach zaawansowanej laparoskopii ginekologicznej, w tym dotyczących leczenia endometriozy, autor i współautor 38 publikacji naukowych, a także lekarz walczącym o zwiększenie świadomości endometriozy wśród kobiet oraz w środowisku lekarskim. Dr Karmowski jest ekspertem ds. leczenia endometriozy w Medicus Clinic (www.medicusclinic.pl).

Czym jest endometrioza?

Endometrium to tkanka wyściełająca jamę macicy, która co miesiąc, w czasie cyklu miesiączkowego, narasta i złuszcza się. Przy endometriozie komórki tej tkanki rozwijają się także poza macicą, tworząc tam narośla i guzy. Najczęściej trafiają do jajników, jamy otrzewnej, moczowodów, jajowodów, jelit czy ścian pęcherza, a także bardziej odległych miejsc, jak wątroba, żołądek czy w skrajnych przypadkach – płuca lub mózg. Są więc jak nowotwór, choć nim nie są (ale mogą się do niego przyczynić!). Szczególną odmianą endometriozy jest adenomioza, charakteryzująca się umiejscowieniem ognisk wewnątrz błony mięśniowej macicy. Adenomioza powoduje nieregularne, bolesne krwawienia ze skrzepami, może być także przyczyną problemów z donoszeniem ciąży.

Endometrium w nowym otoczeniu „zachowuje się” tak, jakby było w błonie macicy – a więc co miesiąc, pod wpływem hormonów wydzielanych w czasie cyklu miesiączkowego, złuszcza się i powoduje krwawienie. Jednak, ponieważ nie znajduje się w śluzówce macicy, nie może być wydalone z organizmu, co powoduje wewnętrzne krwawienia i stany zapalne okolicznych narządów.

– Najmłodszą moją pacjentką była 11-letnia dziewczynka z olbrzymim guzem jajnika 15 cm średnicy. Najstarsza pacjentka była po menopauzie, około 65. roku życia, i niestety był to rak endometrialny na bazie endometriozy miednicy mniejszej, której przez lata nie leczono – mówi nasz ekspert, dr n. med. Mikołaj Karmowski.

Przyczyny powstawania endometriozy nie są do końca znane, a żadna z istniejących teorii nie została w pełni potwierdzona. Uważa się jednak, że wpływ na rozwój tego schorzenia mają przede wszystkim:

Najnowsze badania genetyczne wskazują na duże ryzyko rozwoju choroby u kobiet, u których endometrioza występowała w najbliższej rodzinie, np. u matki, siostry czy babki – nawet 10-krotnie wyższe niż u kobiet bez rodzinnej „historii”.

• dysbioza jelit

Sama endometrioza nie boli. Ból pojawia się w trakcie tworzenia się zrostów na skutek stanu zapalnego i naciekaniem na włókna nerwowe, co jest przyczyną największych dolegliwości. Jeśli w trakcie miesiączkowania odczuwasz bardzo silny ból (określany często jako kłujący, szarpiący, rozrywający) – powinnaś potraktować to jako sygnał alarmowy (i nie daj się zwieść opinii, że „miesiączka musi boleć”). Objawami endometriozy mogą też być:

U 25% pacjentek choroba może nie wykazywać żadnych objawów, jednak u większości kobiet występują bóle menstruacyjne lub okołoowulacyjne, niepłodność czy guzy w obrębie jajnika, jajowodu i tkanek otaczających. Często kobiety cierpiące przez lata na endometriozę są przygnębione, nieszczęśliwe, leczą się na depresję. Ból prowadzi do osłabienia, apatyczności, obniżenia libido, a nawet wyłączenia z aktywnego życia towarzyskiego. Niestety, nie są to odosobnione przypadki – w Polsce proces diagnostyki endometriozy trwa średnio 10 lat. Rozwijając się przez tyle lat, choroba wręcz okalecza kobietę, niszcząc organy i powodując ich dysfunkcję. W wielu wypadkach to właśnie endometrioza odpowiada za problemy z płodnością. Obecnie uważa się, że schorzenie to może być przyczyną raka, w szczególności śmiertelnego raka jajników, ma też wpływ na choroby immunologiczne, choroby serca oraz alergie. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka i podjęcie odpowiedniego leczenia.

Najpierw – odpowiednia diagnoza, która pozwoli zakwalifikować pacjentkę do odpowiedniego leczenia farmakologicznego lub operacyjnego. W Medicus Clinic – wrocławskiej klinice, która specjalizuje się w leczeniu endometriozy – wizyta diagnostyczna składa się z trzech etapów: badanie eksperckie, USG dopochwowe oraz USG transrektalne (przezodbytnicze) – gdy są przesłanki do poszukiwania ognisk chorobowych w tym obszarze. Ewentualnie, jeśli istnieje jeszcze taka konieczność, pacjentka może otrzymać skierowanie na rezonans magnetyczny pozwalający ocenić stopień naciekania struktur takich jak jelita, moczowody, pęcherz moczowy czy naczynia i nerwy miedniczne.

– Diagnostyka endometriozy wymaga szczególnego podejścia do pacjentki i niejednokrotnie poświęcenia nawet godziny na konsultację ze szczgółowym wywiadem chorobowym – podkreśla dr n. med. Mikołaj Karmowski, nazywany przez swoje pacjentki „pogromcą endometriozy”. – W większości przypadków 5-minutowa wizyta u ginekologa nie daje najmniejszej szansy na diagnostykę tej choroby. Problem nie dotyczy tylko Polski, ale całego świata. Wielokrotnie przekonujemy się, że lekarze w przychodniach, którzy na co dzień nie operują, nie zdają sobie sprawy, jakie konsekwencje niesie ze sobą zaawansowana endometrioza. Niewiedza, która z czasem staje się ignorancją, prowadzi do ludzkich dramatów – niestety bardzo często nieodwracalnych w stu procentach.

– Na pewno brakuje Referencyjnych Ośrodków Leczenia Endometriozy, które dałyby szansę na wymianę doświadczeń wśród lekarzy i współpracę przy tworzeniu standardów postępowania podczas leczenia. Ten problem stale dotyczy większości świata. Ja po tylu latach poszukiwań wreszcie znalazłem ludzi i infrastrukturę do stworzenia jednej z najnowocześniejszych klinik leczenia endometriozy w Polsce, w którym oprócz futurystycznej laparoskopowej chirurgii będą badania nad endometriozą uzupełnione o współpracę w zakresie immunologi żywienia, co jest niezwykle ważne dla skuteczności terapii i trwałości jej efektów. Medicus Clinic to klinika nie z XXI, a XXII wieku: w pełni hybrydowe sale operacyjne z wymianą powietrza co 60 sekund, kurtyny powietrzne wokół stołu operacyjnego, najwyższej klasy laparoskop z wizualizacją 4K i 3D, pełny zestaw oprzyrządowania do wykonania każdej możliwej operacji endometriozy, system inteligentnego budynku, komfortowe warunki dla pacjentek. To wszystko brzmi jak sen, ale to dzieje się już teraz i myślę że będzie to przełom w diagnostyce i leczeniu endometriozy – dodaje dr Karmowski.

Jak skutecznie leczyć endometriozę?

Rodzaj leczenia dobierany jest indywidualnie na podstawie stopnia zaawansowania endometriozy. Często łączy się dwie terapie:

• leczenie farmakologiczne

Nie ma jednego cudownego „leku na endometriozę”. Dlatego głównym celem nowoczesnej terapii farmakologicznej jest eliminacja lub zmniejszenie dolegliwości bólowych. Rodzaj i dawki leków dobierane są zawsze indywidualnie.

• leczenie operacyjne

W Medicus Clinic operacje wykonywane są przy użyciu najwyższej jakości sprzętu medycznego przeznaczonego do leczenia endometriozy, głównie metodą laparoskopii, która pozwala precyzyjnie pozbyć się ognisk endometriozy bez zbędnego marginesu, a sam zabieg jest małoinwazyjny i nie niesie za sobą ryzyka utraty dużej ilości krwi. Celem operacyjnego leczenia endometriozy jest:
– przywrócenie zaburzonych stosunków anatomicznych,
– zniszczenie ognisk endometriozy,
– usunięcie guzów endometriotycznych,
– uwolnienie zrostów.

– W mojej sferze zainteresowań zawsze była chirurgia małoinwazyjna „przez dziurkę od klucza”, zwana potoczne laparoskopową. W ginekologii to właśnie laparoskopia jest dziś złotym standardem leczenia operacyjnego endometriozy. Dziś technologia wizualizacji – czy to trójwymiarowej 3D czy też w jakości 4K – daje ogromne możliwości radykalnej resekcji zmian endometriotycznych – wyjaśnia nasz ekspert. – Niejednokrotnie obraz jest tak doskonały z wnętrza brzucha, że widać na nim nerwy i struktury opisywane w atlasach anatomii, czego nie można dostrzec tzw. okiem nieuzbrojonym podczas klasycznej otwartej chirurgii. Precyzja operacji laparoskopowych pozwala na ultradokładne usuwanie zmian endometriotycznych bez okaleczenia, z pozostawieniem unerwienia, które jest tak ważne dla komfortu życia pacjentki. Systemy do cięcia tkanek typu Bisect, noże plasmowe, lasery, noże Harmoniczne, systemy zamykania naczyń typu Biclamp –  to wszystko wspiera dziś chirurga laparoskopowego. Pamiętajmy jednak, że operacja wykonana przez eksperta to pierwszy etap leczenia. Kolejnym jest farmakoterapia celowana i dobrana do pacjentki, jej wieku i potrzeb, uwzględniająca plany prokreacyjne. Ostatnim elementem układanki holistycznego podejścia do leczenia endometriozy jest wprowadzenie immunologicznej terapii żywieniowej o działaniu przeciwzapalnym. Specjalistyczna dieta pozwala utrzymać efekt poprawy układu immunologicznego naszego organizmu i szybszego powrotu do pełni sił, jednocześnie zapobiegając aktywacji ognisk endometrialnych.

Dieta kobiet z endometriozą ma na celu zmniejszenie wewnętrznego stanu zapalnego w organizmie, zmniejszenie bólu (nawet o 30%) i poprawę eliminacji estrogenów z organizmu (estrogen sprzyja ciągłemu wzrostowi niewłaściwie umieszczonych komórek endometrium). Dieta osoby cierpiącej z powodu endometriozy powinna być bogata w kwasy tłuszczowe Omega 3, które stymulują działanie prostaglandyn, czyli związków łagodzących ból i dolegliwości towarzyszących chorobie – a więc tłuste ryby, oleje, orzechy. Kolejnymi ważnymi składnikami są antyoksydanty działające przeciwzapalnie i ochronnie – warzywa i owoce (przede wszystkim ciemnozielone, czerwone i czarne) bogate w witaminy E, C i beta-karoten, a także błonnik z pełnoziarnistych (najlepiej bezglutenowych) produktów zbożowych, który ma ogromne znaczenie w endometriozie ze względu na zdolność obniżania poziomu estrogenów. Zobacz też – proponowane przez dietetyka klinicznego – szczegółowe zalecenia żywieniowe dla chorych na endometriozę>>

– Pamiętajmy, że dzisiaj możemy powiedzieć o skutecznym leczeniu endometriozy, a nie wyleczeniu. Dajemy komfort życia pacjentce bez bólu, przywracamy płodność, pozwalamy podejmować współżycie bez cierpienia i wrócić do pełnej aktywności życiowej – wyjaśnia dr n. med. Mikołaj Karmowski. – Ponieważ nie do końca znamy przyczynę powstawania endometriozy, nasuwa się pytanie: na jak długo? Oczywiście to zależy od stopnia zaawansowania choroby, radykalności operacji, odpowiedzi na leki i zachowań pacjentki. W swojej obserwacji mam pacjentki 10 lat po operacji, które nie wymagają kolejnej interwencji chirurgicznej, ale są też takie, które operowałem ponownie po kilku latach z inną lokalizacją choroby powstałej de novo. Wprowadzając coraz to nowsze technologie i zalecenia żywieniowe zaczynamy kolejne etapy leczenia niezbadane dotychczas. Czas pokaże…

Więcej na: