Zalecenia żywieniowe w leczeniu endometriozy
Dieta odgrywa ogromną rolę w leczeniu endometriozy poprzez działanie przeciwzapalne i obniżenie poziomu estrogenów. Jest ostatnim etapem terapii polegającej na operacji laparoskopowej i leczeniu farmakologicznym. Dzięki odpowiedniemu żywieniu efekty leczenia medycznego są lepsze i dłuższe, zmniejsza się ryzyko nawrotu choroby. Co jeść, aby przeciwdziałać endometriozie? Zdradza dietetyk kliniczny z Medicus Clinic.
Nasz ekspert: Dorota Olanin, dietetyk kliniczny, absolwentka SGGW AR w Warszawie – Wydziału Żywienia Człowieka i Konsumpcji na kierunku Technologia Żywności i Żywienie Człowieka oraz studiów podyplomowych „Poradnictwo żywieniowe i dietetyczne”. Na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu ukończyła podyplomowe studia „Żywienie a zdrowie”, a obecnie poszerza zakres swoich kompetencji na kierunku „Psychodietetyka”. Jej główne zainteresowania to mikrobiota jelitowa i jej wpływ na funkcjonowanie ludzkiego organizmu oraz zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia, ortoreksja). Specjalizuje się w żywieniowym leczeniu dzieci (np. alergie i nietolerancje pokarmowe, autyzm, choroby metaboliczne). U dorosłych pomoże w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia, redukcji lub wzroście masy ciała lub ustaleniu szczegółowej diety przy chorobie (min. choroby tarczycy, autoimmunologia, bariatria). Przyjmuje w Medicus Clinic we Wrocławiu (www.medicusclinic.pl).
Co powinno się znaleźć w diecie przy endometriozie?
Kwasy tłuszczowe
Podstawą diety przy endometriozie są kwasy tłuszczowe Omega 3. Stymulują one działanie prostaglandyn, czyli związków łagodzących ból i dolegliwości towarzyszących chorobie. W codziennych posiłkach powinny znaleźć się, zatem źródła zdrowych tłuszczów, takie jak tłuste ryby morskie (np. makrela, śledź, łosoś, sardynki, tuńczyk), olej lniany, olej z orzechów włoskich. Ważną funkcję pełnią też tłuszcze Omega 6. Najważniejszy wśród nich jest kwas linolowy, który w organizmie przekształcany jest w kwas gamma-linolenowy (GLA). Najlepszym źródłem GLA jest olej z wiesiołka i ogórecznika. Z kolei olej z konopi to najlepsze źródło kwasów NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych), ponieważ posiada w składzie najlepsze proporcje Omega3/Omega 6 (19%/59%). Z diety należy natomiast wykluczyć pokarmy dostarczające tłuszczów trans oraz ograniczyć nasycone kwasy tłuszczowe, które pobudzają produkcję prostaglandyn COX2, nasilających objawy endometriozy i podtrzymujących stan zapalny, ból, gorączkę i obrzęki. Zaleca się czerwone mięso zastąpić drobiem i rybami. Ograniczyć do minimum ciasta, makarony, olej palmowy, olej kokosowy, mleko i jogurty pełnotłuste oraz wyroby wędliniarskie.
Warzywa i owoce
Dieta w endometriozie powinna być bogata w warzywa i owoce, które dostarczają antyoksydantów działających przeciwzapalnie i chroniących komórki przed uszkodzeniami. W jadłospisie powinny się̨ znaleźć́ warzywa i owoce bogate w witaminy E, C, beta karoten.
Do istotnych związków, które mają właściwości przeciwutleniające należą:
- antocyjany i pro antocyjany: owoce jagodowe, winogrona
- bioflawonoidy: owoce cytrusowe, owoce dzikiej róży, gryka, papaja, melon, śliwka, brokuł
- kurkumin: obecny w gorczycy, kurkumie, kukurydzy i żółtej papryce
- likopen: pomidory
- luteina: żółty barwnik liści i owoców – antyutleniacz odporny na wysokie temperatury
Aminokwasy
Właściwości przeciwutleniające mają także aminokwasy: cysteina i glutation, które biorą udział w tworzeniu jednego z najważniejszych enzymów przeciwutleniających – peroksydazy glutationowej. Najwięcej cysteiny i glutationu występuje w białym mięsie, tuńczyku, soczewicy, fasoli, orzechach, cebuli i czosnku. Dodatkowo sterole roślinne zawarte np. w czosnku, groszku czy selerze obniżają aktywność estrogenów w organizmie. Zdolność ich wiązania ma również związek o nazwie indolo-3-karabinol I3C, występujący w brokułach, kapuście, brukselce czy gorczycy.
Błonnik
Błonnik ma ogromne znaczenie w endometriozie ze względu na jego funkcje w zmniejszaniu poziomu estrogenów, a tym samym w zmniejszaniu objawów endometriozy oraz uregulowaniu poziomu hormonów tarczycowych. Błonnik wpływa na poprawę trawienia i przyspiesza detoks organizmu i oczyszcza jelita. Zalecane jest min 25-30 g błonnika dziennie pochodzącego z pełnoziarnistych produktów zbożowych (preferowane zboża bezglutenowe, ponieważ gluten może aktywować stan zapalny błony jelita i zaburzenia wchłaniania jelitowego!) oraz z warzyw i owoców, a także roślin strączkowych.
Zioła
Powodują zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawę krążenia w miednicy mniejszej, eliminację z organizmu produktów stanu zapalnego i utrzymanie równowagi hormonalnej. Wśród zalecanych znajdują się: wiesiołek dwuletni, niepokalanek pospolity (nie należy stosować niepokalanka razem z doustnymi lekami antykoncepcyjnymi, ponieważ zmniejsza ich skuteczność), mniszek lekarski, pochorzyn włochaty (łagodzi dolegliwości jelitowe związane z endometriozą), kalina śliwolistna i kalina koralowa (zmniejszają ból; ekstrakty z kory działają przeciwskurczowo, przeciwbólowo, przeciwkrwotocznie i uspokajająco), tarczyca bajkalska, kadzidłowiec, dzięgiel chiński. Wspieranie leczenia endometriozy dietą zakłada ponadto suplementację (najlepiej w postaci naturalnej z żywności lub suplementów z naturalnymi ekstraktami) witaminami C, E, A, wapniem, magnezem, cynkiem, żelazem, selenem i potasem.
Produkty dozwolone
Warzywa: marchew, pietruszka, czerwone buraczki, rzepa, rzodkiewka, rzodkiew, pomidory, papryka, dynia, fasola, groszek zielony, groch, soczewica, kiełki, warzywa kapustne (także brokuły, kalafior), cebula, czosnek, zielenina typu; koperek, natka pietruszki, szczypiorek).
Owoce: w zasadzie wszystkie (uważajmy na cytrusy), szczególnie zalecane to owoce leśne (owoce dzikiej róży, jagody, maliny), wiśnie, winogrona.
Białko: białe mięso (drób, ryby), nasiona strączkowe (soczewica, fasola), produkty mleczne (kefiry, jogurty), warto zwrócić uwagę na mleko kozie i jego przetwory.
Węglowodany: kasze (gryczana, jaglana, jęczmienna), ryż brązowy, płatki owsiane, otręby, musli, pieczywo z mąk pełnoziarnistych (żytniej, owsianej, orkiszowej, kukurydzianej), makarony razowe.
Tłuszcze: oleje pochodzące z lnu (siemienia lnianego), konopi, dyni, oleje rybne, olej z wiesiołka i ogórecznika, oliwa z oliwek.
Inne: woda mineralna niegazowana, soki owocowe i warzywne, zielona herbata, orzechy i nasiona (dyni, słonecznika, lnu)
Produkty niewskazane
Warzywa: ograniczajmy spożycie tzw. nowalijek (wszystkie rośliny zbierane poza ich okresem wegetacyjnym mają inny skład, np. sałata, pomidor, kapusta pekińska itp.).
Białko: czerwone mięsa (wołowina, baranina), tłusta wieprzowina, mięsa smażone, mleko krowie.
Węglowodany: białe pieczywo, produkty zawierające mąkę pszenną, biały ryż.
Tłuszcze: margaryna, masło roślinne, tłuszcz pochodzenia zwierzęcego.
Inne: kawa czarna herbaty, alkohol, papierosy. Sztuczne barwniki, konserwanty i inne syntetyczne dodatki: E 127 erytrozyna, E 131 błękit patentowy, E 142 zieleń S, E 211 benzoesan sodu, E 221 siarczyn sodu, E 250 – E 252 azotyny i azotany sodu i potasu, E 310 galusan propylu, E 320 butylohydroksyanizol (BHE), E 321 butylohydroksytoluen (BHT), E 338 kwas fosforowy, E 621 glutaminian sodu, E 951 aspartam, E954 sacharyna.
