Pękające kąciki ust – dlaczego powstają zajady?

Stan zapalny kącików ust, popularnie nazywany zajadami, zaczyna się od lekkiego zaczerwienienia, a może skończyć na bolesnym owrzodzeniu. Jakie są przyczyny zajadów? Dlaczego usta w kącikach pękają i jak to leczyć?

Zapalenie kątów ust lub kątowe zapalenie warg, czyli popularne zajady, to stan zapalny, który w swoim życiu przejdzie praktycznie każdy z nas. Jednak w zależności od przyczyny dolegliwości, objawem może być albo lekkie pęknięcie przesuszonej skóry, która szybko się zabliźni, albo pojawienie się wypełnionych płynem surowiczym bąbli, które po przebiciu mogą tworzyć bolesne krwawiące nadżerki. Dlatego tak ważne jest poznanie przyczyn, przez które zajady się pojawiają – tylko wtedy będzie wiadomo, jak szybko, bezpiecznie i skutecznie je leczyć.

Zajady – przyczyny pękania kącików ust

Ustalenie przyczyny pojawienia się zajadów jest niezwykle istotne dla wyboru odpowiedniej formy leczenia. Najczęstsze przyczyny to:

• niedobór witamin z grupy B, a także minerałów, takich jak cynk czy żelazo,
• spożywanie zbyt dużej ilości mocnej herbaty, kawy i alkoholu,
• czynniki środowiskowe, w tym np. niekorzystne czynniki pogodowe, jak choćby mróz, który sprawia, że usta stają się bardzo spierzchnięte (a im bardziej spierzchnięte wargi, tym większe ryzyko ich pęknięcia),
• mechaniczne podrażnienie kącików, np. przez aparat ortodontyczny,
• alergia kontaktowa choćby na metale, z których wykonane są sztućce,
• zakażenia grzybiczne lub bakteryjne, które są zwłaszcza udziałem dzieci, lubiących wszystko, co pod ręką, wkładać do buzi,
• w przypadku maluchów na pojawienie się zajadów ma wpływ także ślinienie się choćby w trakcie korzystania ze smoczka.

Na pojawienie się zajadów narażone są także osoby z upośledzoną odpornością, cukrzycą, pacjenci przyjmujący przez dłuższy czas antybiotyki, a także osoby po prostu bardzo lubiące cukier -–węglowodany to bowiem najlepsza pożywka dla grzybów, a zatem otwarta droga dla infekcji drożdżakowych kącików ust. Nie bez znaczenia jest również nieprzestrzeganie zasad higieny, czyli nieleczona próchnica i wady zgryzu oraz, najtrudniejszy chyba do wyeliminowania, przewlekły stres.

Jak leczyć zajady?

Leczenie zajadów w kącikach ust może przynieść efekty dosłownie z dnia na dzień, a może być dość długą procedurą medyczną – wszystko zależy od tego, z jakiego powodu zajady się pojawiły i czy jest to incydent czy objaw towarzyszący innej chorobie. Dlatego istnieje wiele sposobów, które mogą pomóc i przyspieszyć wygojenie popękanych kącików ust. Te najpopularniejsze to:

• aplikowanie maści witaminowych, np. z witaminą A i E oraz cynkiem lub pantenolem,
• stosowanie maści z wyciągami roślinnymi, np. z kasztanowcem czy wąkrotką azjatycką,
• zabezpieczanie spierzchniętych ust tłustymi maściami, np. tranową,
• stosowanie łagodzących kompresów i okładów, np. z aloesu, miodu, ogórka,
• stosowanie na zalecenie lekarza preparatów, które mają miejscowe działanie przeciwgrzybicznie i przeciwzapalnie,
• stosowanie kremów, balsamów, pomadek czy wazelin o działaniu nawilżającym/natłuszczający/regenerującym/odżywczym.

Ważne jest, aby leczenie rozpocząć jak najszybciej, ponieważ o ile zajad sam w sobie nie zostawia śladów, to gdy będzie długo panoszył się w kąciku ust, może zostać po nim przebarwienia a nawet nieestetyczna blizna.

Zajady – profilaktyka popękanych kącików ust

Jak w przypadku każdej dolegliwości, tak samo z zajadami „lepiej zapobiegać, niż leczyć”. Jak więc skutecznie zapobiegać pękaniu ust? Ważne jest, by:

• przykładać szczególną troskę do higieny jamy ustnej, czyli szybko leczyć próchnicę i regularnie wymieniać szczoteczkę do zębów,
• nie zapominać o dogłębnym nawilżanie i natłuszczanie ust i ochronie ich przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi,
• nie dopuszczać do silnego spierzchnięcia warg (unikać ich częstego oblizywania),
• dbać o prawidłowo bilansowany jadłospis, bogaty w witaminy, zwłaszcza z grupy B i minerały, w tym cynk,
• unikać słodyczy, które są pożywką dla grzybów,
•  niwelować ryzyko mechanicznego podrażnienia kącików ust,
• znaleźć czas na relaks.

Niestety zajady, tak jak wiele chorób, związane są ze stresem i zbyt obciążający tryb życia przyczynia się do ich nawrotów. W przypadku dzieci, które są szczególnie narażone na zajady, należy uważać, aby dziecko nie wkładało do ust brudnych przedmiotów i brudnych rąk. Natomiast jeżeli malec dostanie już zajadów, ważne jest profilaktyczne zdezynfekowanie wszelkiego rodzaju smoczków, szczoteczek do zębów czy gryzaków, które po wyleczeniu malec będzie dalej używał do zabawy i poznawania świata.

Domowe sposoby na zajady

Jeśli mamy tendencję do nawrotów zajadów, mogą pomóc domowe sposoby, chodź jeżeli przyczyną jest chociażby zakażenie grzybiczne, raczej zniwelują one objawy, niż wpłyną na źródło choroby. Mimo wszystko warto wiedzieć, że na zajady może pomóc:

• rozkruszona tabletka z witaminą B – należy ją rozdrobnić, wymieszać z wodą i na noc zaaplikować w kącik ust,
• drożdże – wcześniej przygotowaną z nich papkę także warto przyłożyć w chorobowo zmienione miejsce,
• czosnek – każdy zna jego przeciwgrzybicze i antybakteryjne działania, które może pomóc w również w przypadku zajadów,
• miód – znany naturalny specyfik o działaniu przeciwzapalnym może być alternatywą dla balsamu czy wazeliny,
• woda z octem – kompres z wody i octu (chłodny) przyniesie ulgę podrażnionej skórze.

Kiedy do lekarza? Jeżeli wszystkie te domowe metody zawodzą, a stan zapalny pogłębia się lub znika, ale za chwilę nawraca, należy wziąć pod uwagę, że zajad jest efektem ubocznym choroby ogólnoustrojowej, np. anemii lub uogólnionego zakażeniem jakimś rodzajem grzyba. W takim wypadku należy udać się do dermatologa, który może wykonać wymaz zmiany i zlecić badania krwi, a na podstawie wyników dobierze odpowiednie leczenie (w tym oczywiście środki dostępne jedynie na receptę).