Szczepienia przeciwko HPV – najczęstsze pytania
HPV jest najczęstszym zakażeniem przenoszonym drogą płciową. Szacuje się, że co roku powoduje ok. 570 tysięcy przypadków raka szyjki macicy, z czego ponad połowa jest śmiertelna. Jak się przed nim chronić? Czy warto się zaszczepić?
HPV (z ang. Human Papillomavirus) to powszechnie występujący wirus brodawczaka ludzkiego. Odkryto już ponad 100 tys. typów tego wirusa – mniej lub bardziej groźnych dla człowieka. Na szczęście jest skuteczna metoda zapobiegania HPV – szczepionka, która chroni przeciwko 70 procentom typów tego wirusa, w tym najgroźniejszym, wywołującym nowotwory.
#1 Jak przenoszony jest wirus HPV?
Wirus HPV przenoszony jest głównie podczas kontaktów seksualnych, ale można się nim zakazić także w wyniku kontaktu ze śliną (pocałunki, seks oralny) lub skórą osoby zakażonej (brak dbałości o higienę, używanie tej samej bielizny i ręczników). Matka podczas ciąży i porodu może być źródłem zakażenia dla swojego dziecka. Najwięcej zachorowań obserwuje się u młodych kobiet do ok. 25. roku życia. Nosicielami wirusa są jednak przede wszystkim mężczyźni, choć sami rzadziej chorują na nowotwory wywołane HPV.
#2 Jakie choroby może wywoływać wirus HPV?
Uważa się, że połowa ludzi przebyła zakażenie HPV podczas całego swojego życia. Nasz układ odpornościowy skutecznie potrafi zwalczać tego wirusa (trwa to od kilku do kilkunastu miesięcy). Problemy pojawiają się, gdy jesteśmy osłabieni, np. po chorobach. Poza tym różne typy wirusa HPV mogą dawać różne objawy i choroby, np. typy 1 i 2 są odpowiedzialne za powstawanie niegroźnych kurzajek, 6 i 11 – kłykcin kończystych (trudnych w leczeniu zmian brodawkowatych w obrębie narządów rozrodczych), a 16 i 18 mają charakter onkogenny, zwiększając ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy, sromu, prącia czy odbytu. To dlatego tak ważne jest szczepienie przeciwko HPV w młodym wieku, przed rozpoczęciem życia seksualnego.
#3 Jakie objawy daje zakażenie wirusem HPV?
Uważa się, że wirus HPV jest wyjątkowo podstępny, ponieważ można się nim łatwo zarazić, infekcja szybko się rozprzestrzenia, ale może trwać w ukryciu przez dłuższy czas (do momentu wystąpienia choroby), nie dając widocznych objawów nawet przez kilka lat. To dlatego tak ważne są regularne badania – w wypadku kobiet to przede wszystkim cytologia wykonywana raz w roku, choć wykrywa ona dopiero nieprawidłowe komórki rakowe na powierzchni naskórka, a więc wtedy, gdy choroba już się ujawni i na profilaktykę jest za późno. Najlepszym badaniem diagnostycznym jest badanie HPV DNA. W wielu gabinetach ginekologicznych można też wykonać badanie na nosicielstwo wirusa.
#4 Jakie są rodzaje szczepionek przeciwko HPV?
Dostępne szczepionki nie chronią przed wszystkimi typami wirusa HPV. W Polsce dostępne są trzy rodzaje szczepionek: 2- i 4-walentne, w których zawarte są antygeny dwóch wirusów onkogennych (typ 16 i 18), a także nowo zarejestrowana szczepionka 9-walentna, która zawiera aż 7 onkogennych typów HPV. Szczepionki dają długotrwałą ochronę przed wirusem.
#5 Dlaczego zaleca się szczepić dziewczynki i nastolatki?
Na zarażenie HPV bardziej narażone są młode osoby głównie ze względu na bardziej aktywny tryb życia i częstotliwość kontaktów seksualnych. Dlatego szczepienie jest najbardziej skuteczne przed inicjacją seksualną i zaleca się wykonywać je u dziewczynek już ok. 9-10. roku życia (wtedy konieczne jest przyjęcie tylko 2 dawek szczepienia).
#6 Czy szczepionka chroni także dorosłe kobiety?
Tak, szczepienie ma zawsze sens, nawet u osób 40 czy 50-letnich, pod warunkiem że kobieta jest zdrowa. Trzeba bowiem pamiętać, że szczepionka nie działa, jeśli doszło do rozwoju nowotworu. Szczepionka nie powstrzymuje rozwoju tej choroby.
#7 Czy szczepienia są refundowane?
Niestety, szczepienia HPV w Polsce nie są refundowane, a ich cena dla wielu osób zaporowa (ok. 300-400 zł za dawkę, pełen cykl obejmuje 3 dawki). Pamiętaj jednak, że na zdrowiu nie można zaoszczędzić i warto zainwestować w ochronę przed tym wyjątkowo groźnym wirusem. Wiele miast czy gmin organizuje też akcje profilaktyczne lub programy, dzięki którym można zaszczepić się bezpłatnie – warto poszukać. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca wszystkim krajom wprowadzenie programu bezpłatnych szczepień przeciwko HPV, więc być może już wkrótce i w Polsce będziesz mogła skorzystać z nich w ramach szczepień obowiązkowych. W Australii program taki wprowadzono ok. 10 lat temu, co o ponad 50% obniżyło ilość zachorowań na raka szyjki macicy. Uważa się, że Australia może być pierwszym krajem na świecie, w którym całkowicie uda się wyeliminować ten problem.
#8 Jak wygląda pełen cykl podawania szczepionek?
Zwykle obejmuje 3 dawki, w zależności od rodzaju szczepionki – podawane w schemacie 0-2-6 bądź 0-1-6 miesięcy. Szczepionki 2- i 4-walentne mogą być (alternatywnie) podawane w 2 dawkach dziewczynkom do 14. roku życia. Najnowocześniejsza szczepionka 9-walentna może być stosowana w wieku od 9 lat wyłącznie w schemacie 3-dawkowym (0-2-6 miesięcy).
#9 Czy szczepi się też chłopców?
Mężczyźni są nosicielami wirusa HPV, ale chorują dużo rzadziej niż kobiety. Jednak i oni są narażeni na nowotwory wywoływane onkogennym wirusem HPV – przede wszystkim to rak płaskonabłonkowy penisa, który występuje 500 razy rzadziej niż rak szyjki macicy. To dlatego właśnie akcje przypominające o szczepieniach są głównie skierowane do kobiet, choć warto je robić też u chłopców, już od 9. roku życia. Odkryto też, że pewne typy wirusa HPV mogą być odpowiedzialne za powstawanie innych rodzajów raka płaskonabłonkowego, np. raka odbytu, raka noso-gardzieli, krtani czy jamy ustnej.
#10 Na czym polega profilaktyka przeciwko HPV?
Niestety, nie ma leku na zakażenie HPV, można wyłącznie leczyć jego objawy. Dlatego tak niezwykle ważne jest profilaktyka, z której nie zwalnia podanie szczepionki (pamiętaj, że chroni ona tylko przed niektórymi, najgroźniejszymi typami wirusa HPV), a więc przede wszystkim unikanie czynników zwiększających ryzyko zakażenia, takich jak: wczesne rozpoczęcie życia seksualnego, duża liczba partnerów seksualnych i częsta ich zmiana, brak odpowiedniej higieny osobistej, osłabienie układu odpornościowego. Należy też robić profilaktyczne badania: ginekologiczne, USG, cytologiczne oraz HPV DNA.
