Krew – fakty i ciekawostki

Czy wiecie czym jest krew, poza tym że to czerwony płyn krążący w żyłach i tętnicach? Jakie ma funkcje, co należy do jej „zakresu obowiązków”? I dlaczego nic nam się nie dzieje, gdy jako krwiodawcy pozwolimy jej sobie upuścić niemal pół litra w ciągu paru minut? Oto jaką wiedzę o krwi, warto mieć… we krwi!

Krew jest tak fascynująca, że medycyna zadedykowała jej całą dziedzinę – hematologię. Oczywiście każdy z nas nie musi mieć tej wiedzy w jednym pacu, ale warto wiedzieć, co ma się we krwi, prawda?

Krew, czyli co?

Czym jest krew? Mimo że ma formę płynu, jest tkanką łączną, która przemieszcza się po organizmie za pomocą układu krążenia. Jej „silnikiem” jest zaś serce – to jego bicie sprawia, że krew po prostu może płynąć. Krew krąży w układzie krwionośnym zamkniętym, czyli w naczyniach krwionośnym oraz w układzie krwionośnym otwartym, czyli w jamie ciała. Niekontrolowany wypływ krwi z naczyń do jamy ciała nazywany jest krwotokiem wewnętrznym i jest to stan potencjalnie zagrażający życiu.

Z czego składa się krew?

Krew zbudowana jest z z elementów morfotycznych, czyli komórek oraz z osocza, które stanowi jej część płynną. Jak wiemy krew jest nieprzezroczysta – za sprawą rozpraszania promieni świetlnych przez komórki, a dzięki hemoglobinie zawartej w erytrocytach ma intensywnie czerwony kolor. Natlenowana krew tętnicza ma kolor żywoczerwony, a żylna, czyli ta która już tlen oddała, jest ciemnoczerwona. Inne składniki krwi to mi. in. hormony, gazy oraz substancje odżywcze (cukier, tłuszcze i witaminy) oraz produkty przemiany materii (w tym mocznik i kwas moczowy). Prawidłowe pH krwi waha się między 7,35 a 7,45.

Komórki stanowiące do połowy objętości krwi całkowitej nazywamy hematokrytem a tworzą go:

• krwinki czerwone (erytrocyty) – odpowiedzialne za przenoszenie tlenu i dwutlenku węgla oraz biorące udział w zachowaniu równowagi kwasowo – zasadowej;
• krwinki białe (leukocyty) – będące podstawowym elementem układu odpornościowego;
• płytki krwi (trombocyty) – które odgrywają istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi.

Co to jest osocze?

To płynna część krwi, która składa się z wody, i w której rozpuszczone są białka oraz m.in. elektrolity, składniki odżywcze, produkty przemiany materii.

Ile jest w nas krwi?

To zależy od wzrostu i wagi danego człowieka, ale generalnie szacuje się że organizm o przeciętnych wymiarach ma w sobie 5-6 litrów krwi, co stanowi ok. 8% masy ciała.

Co należy do zadań krwi?

Krew można nazwać chyba najszerzej wykwalifikowaną tkanką w ludzkim organizmie. Jej głównym zadaniem jest transport tlenu i dwutlenku węgla między układem oddechowym i tkankami. Do tego dochodzi transport substancji pokarmowych i produktów przemiany materii, a także hormonów. Krew bierze udział w procesach krzepnięcia, w procesach obronnych organizmu, a także wpływa na termoregulację organizmu. To dzięki niej prawidłowa tremperatura to 36.,6. Ponadto krew bierze udział w gospodarce białkami, elektrolitami, lipidami oraz w utrzymaniu prawidłowej wartości pH.

O, A a może AB – czym są grupy krwi?

Na powierzchni krwinek czerwonych mogą występować różne antygeny. Zjawisko to nazywamy zróżnicowaniem serologicznym, a częstotliwość występowania poszczególnych cech grupowych bywa różna w obrębie poszczególnych ras. W układzie AB0 występują 4 grupy krwi: A, B, AB, 0. W Polsce najczęściej występującą grupą krwi jest grupa A (ok. 40% populacji), pozycję numer dwa zajmuje grupa O (ok. 30%), numer trzy to grupa B (około 20%). Poza podium znajduje się grupa AB (poniżej 10% populacji). Natomiast czynnik Rh dzieli się na podgrupy: C, D i E. Przy przetaczaniu krwi znaczenie ma zwłaszcza antygen D – jeśli występuje mówi się o grupie Rh dodatniej (Rh+), a gdy go brakuje grupę oznacza się jako Rh ujemną (Rh-).

Czy wiecie, że…

• Gdyby nie czerwony barwnik, hemoglobina, krew byłaby przezroczysta?
• Czerwone krwinki, czyli erytrocyty, naturalnie rozpadają się po 120 dniach?
• Płytki krwi żyją tylko 10 dni?
• Okres przydatności do użycia pobranych czerwonych krwinek do 42 dni?
• Okres przydatności do użycia pobranych płytek krwi to 5 dni?
• Okres przydatności do użycia zamrożonego osocza to 3 lata?
• Krew musi być odpowiednio zakonserwowana, aby mogła w lodówce czekań na biorcę?
• Liczba czerwonych krwinek w 2-3 kroplach krwi to bilion?
• Po odda­niu krwi, jej uby­tek jest uzu­peł­niany w ciągu 4 tygo­dni?
• A uby­tek żelaza jest uzu­peł­niany do 8 tygodni?
• Krwinki białe (lim­fo­cyty), stanowiące element układu odpornościowego, zapa­mię­tują swo­ich wro­gów? Potra­fią ich roz­po­znać i zacząć z nimi ponowną walkę nawet po kil­ku­dzie­się­ciu latach od prze­by­tej pierw­szy raz choroby?
• We krwi mamy zapisaną więk­szość infor­ma­cji o swoim orga­niz­mie. Zaledwie 0,05 ml krwi zawiera kom­pletny genom, czyli 3 mld par nukleotydów?
• Naj­czę­ściej wystę­pu­jącą w Pol­sce grupą krwi jest ARh+, a naj­rza­dziej ABRh-?
• Krew grupy 0 jest znana jako „uni­wer­salny dawca”? Dlaczego? Bo można w razie koniecz­no­ści prze­to­czyć ją każ­demu, ponieważ nie posiada ani prze­ciw­ciał anty-A, ani anty-B.
• Praw­do­po­dob­nie 20 tysięcy lat temu wszy­scy ludzie posia­dali tę samą grupę krwi – 0. Dopiero zmiana trybu życia z koczow­ni­czego na osia­dły zaowocowała powstaniem nowy typ krwi – A. Grupa AB powstała około 1000 lat temu.
• U cier­pią­cych na ataki lęku i paniki notuje się zwięk­szoną krze­pli­wość krwi, co potwier­dza powie­dze­nie, że „krew tężeje w żyłach ze strachu”?
• Hema­top­sy­cho­lo­gia to nauka bada­jąca zależ­no­ści mię­dzy oso­bo­wo­ścią a grupą krwi danej osoby? Nie­któ­rzy bada­cze zgadzają się, że ist­nieje ści­sły zwią­zek mię­dzy grupą krwi a cha­rak­te­rem czło­wieka. I tak: posiadzacze grupy O typowani są na przy­wódców, grupa A to grupa rol­ników, grupę B mają myśliwi a AB humaniści. Aczkolwiek… interpretacji jest tyle, ilu naukowców.
• Według przekazów kilka tysięcy lat temu w najbogatszych i najdostojniejszych rodzinach w Chi­nach wyko­ny­wano tzw. mał­żeń­ski test zgod­no­ści. Na czym polegał? Na zmie­sza­niu krwi potencjalnych małżonków i jeśli krew szybko gęst­niała i warzyła się, ozna­czało to nie­zgod­ność. Ze ślubu nici!