Endometrioza może być przyczyną niepłodności
Szacuje się, że endometrioza dotyka 1 na 10 kobiet w różnym wieku. Jej rozwój związany jest z silnym bólem, który często jest diagnozowany jako „zwykły” objaw miesiączki,
a postawienie właściwej diagnozy średnio zajmuje 10 lat! Tymczasem to poważne schorzenie, które z czasem niszczy organy wewnętrzne i prowadzi do zaburzenia ich funkcji. Endometrioza występuje też u 35-50% kobiet z zaburzeniami płodności, będąc jedną z głównych przyczyn ich problemów. Na czym dokładnie polega to schorzenie i jak je skutecznie leczyć?
Wyjaśnia dr n. med. Piotr Rubisz, specjalista ginekolog z Medicus Clinic
we Wrocławiu, jednej z najnowocześniejszych klinik w Polsce, gdzie skutecznie leczona jest m.in. endometrioza. Od 2005 roku współpracuje z dr Mikołajem Karmowskim skutecznie lecząc pacjentki z najcięższymi postaciami endometriozy, a także innymi schorzeniami ginekologicznymi. Bierze aktywny udział (jako wykładowca i słuchacz) w licznych kongresach, sympozjach medycznych z zakresu ginekologii i położnictwa. Pasjonuje się patologią ciąży, ginekologią operacyjną oraz diagnostyką USG.Czym jest endometrioza?
Endometrioza to przewlekła choroba hormonalno-immunologiczna, w której przebiegu komórki endometrium – czyli tkanki wyściełającej macicę, która co miesiąc w trakcie cyklu miesiączkowego narasta i złuszcza się – znajdują się także poza macicą, tworząc tam narośla, zrosty i guzy. Najczęściej komórki endometrium trafiają do jajników, jamy otrzewnej, moczowodów, jajowodów, jelit czy ścian pęcherza, a także bardziej odległych miejsc, jak wątroba, żołądek czy nawet płuca lub mózg. Mimo lokalizacji poza macicą, komórki endometrium pod wpływem hormonów wydzielanych w czasie cyklu miesiączkowego złuszczają się i dochodzi do krwawienia. Jednak, w przeciwieństwie do śluzówki macicy, tkanki śluzówki poza macicą nie są wydalane z organizmu. Powoduje to wewnętrzne krwawienia i stany zapalne okolicznych narządów, z każdym cyklem ilość tkanki narasta. Bóle stają się coraz bardziej odczuwalne, wraz z rozwojem choroby dochodzi też do deformacji narządów wewnętrznych
i zakłócenia ich funkcjonowania (np. pęcherza), co powoduje kolejne problemy i nasila cierpienie kobiety. Szczególną odmianą endometriozy jest adenomioza, charakteryzująca się umiejscowieniem ognisk wewnątrz błony mięśniowej macicy. Powoduje ona nieregularne, bolesne krwawienia ze skrzepami, może być przyczyną problemów z donoszeniem ciąży.
Jakie są przyczyny endometriozy?
Jest kilka teorii powstawania endometriozy, ale do głównych przyczyn zalicza się:
- genetykę – jeśli w twojej rodzinie mama lub babcia cierpiała z tego powodu, ryzyko zachorowania jest 10 razy wyższe;
- defektywny układ immunologiczny – czynnikiem immunologicznym o największym znaczeniu dla powstania endometriozy jest upośledzenie apoptozy – procesu odpowiedzialnego za naturalną śmierć komórki. W zdrowym organizmie komórki endometrium, które przedostają się poza macicę, są wyłapywane właśnie dzięki apoptozie i naturalnie usuwane z organizmu. U chorych na endometriozę ten proces jest upośledzony;
- dysbioza jelitowa – zaburzenie ilości i składu mikroorganizmów znajdujących się w jelitach uznawane jest za jedną z głównych przyczyn upośledzenia układu immunologicznego.
– Endometrioza towarzyszy wielu chorobom, głównie tym o podłożu immunologicznym. Pacjentki chore na endometriozę cierpią również często na insulinooporność, niedoczynność tarczycy, szczególnie w przebiegu choroby Hashimoto oraz mięśniaki macicy. Te chore powinny zwrócić szczególną uwagę nie tylko ginekologów, ale i lekarzy innych specjalności – podkreśla dr n. med. Piotr Rubisz, specjalista ginekolog z Medicus Clinic we Wrocławiu.
Jak endometrioza może wpływać na płodność?
– Co miesiąc jedynie 15-20% zdrowych par zajdzie w ciążę, a odsetek ten maleje wraz
z wiekiem partnerki. Ten sam wskaźnik płodności u nieleczonych kobiet z endometriozą
jest trudny do oszacowania, a częstość jego występowania ocenia się na od 2-10%.
To drastycznie mniej – podkreśla dr. n. med. Piotr Rubisz. – Na chwilę obecną nie udało się ustalić dokładnej etiologii endometriozy i jej związku z płodnością. Jest ona najprawdopodobniej wynikiem wielu zależnych od siebie wzajemnie mechanizmów, które składają się na kliniczny obraz bezpłodności.
Możemy wskazać kilka mechanizmów oddziaływania endometriozy na płodność:
- problemy przy uwalnianiu komórki jajowej, jej wychwyceniu, a także transporcie w zakresie jajowodów,
- ograniczenia w przemieszczaniu się plemników do komórki jajowej oraz powstałego zarodka do jamy macicy,
- niekorzystne zmiany zapalne w środowisku jamy otrzewnej z powodu comiesięcznych krwawień do brzucha – zmieniona funkcja otrzewnej może upośledzać wychwyt i transport oocytu, spermy, zarodka czy też pracę jajowodu,
- zwiększone ryzyko wystąpienia zrostów w jamie brzusznej,
- zmniejszenie rezerwy jajnikowej w przypadku obecności torbieli endometrialnych zlokalizowanych w jajnikach,
- negatywny wpływ na wydzielanie hormonów przez jajniki,
- negatywny wpływ na jakość komórek jajowych,
- zwiększenie ryzyka poronień (szczególnie przy adenomiozie).
Jak diagnozować endometriozę?
– Diagnostyka endometriozy to nie lada wyzwanie dla lekarzy ginekologów. Konieczna jest ścisła współpraca z specjalistami z innych dziedzin, takich jak chirurgia, radiologia, gastroenterologia, a nawet psychiatria. Najważniejsza jest rozmowa z pacjentką, wsłuchanie się
w zgłaszane przez nią dolegliwości. Jeśli boli, szukamy, aż znajdziemy przyczynę problemu.
Do dyspozycji mamy badanie ginekologiczne, ultrasonografię z wykorzystaniem USG 3D, tomografię komputerową, a także rezonans magnetyczny. Nie należy zapominać o laparoskopii
– małoinwazyjnej technice operacyjnej, którą można wykorzystać również w diagnostyce
– mówi dr n. med. Piotr Rubisz z Medicus Clinic. – Badanie ginekologiczne jest podstawą rozpoznania choroby. W chwili obecnej nie musimy posiadać badania histopatologicznego, aby zdiagnozować chorobę. Endometrioza jest widoczna w badaniach obrazowych, pod warunkiem że wiemy, czego szukać. Tak więc jedynie ocena owych badań przez lekarzy na co dzień walczących z endometriozą może skutkować prawidłowym i wczesnym rozpoznaniem choroby.
Jak leczyć endometriozę?
Prawidłowe rozpoznanie i wskazanie lokalizacji ognisk endometrialnych poprawia komfort życia pacjentki, a w wielu wypadkach może zapobiec bezpłodności. – Leczenie operacyjne to głównie laparoskopia. Sporadycznie korzystamy z technik klasycznych (laparotomia) – szczególnie wtedy, kiedy endometrioza dotyczy powłok brzusznych – po prostu nie mamy innego wyjścia
– tłumaczy dr. n. med. Piotr Rubisz. – Przewaga laparoskopii względem chirurgii klasycznej jest miażdżąca. Dzięki stosowanym kamerom laparoskopowym z obrazem 4K oraz 3D możemy dokładnie i radykalnie wycinać i niszczyć zmiany chorobowe. Narzędzia laparoskopowe można przyrównać do niewielkich narządzi zegarmistrza – umożliwiają one precyzyjne niszczenie zmian. Należy więc jednoznacznie uznać laparoskopię za złoty standard w leczeniu endometriozy.
Największą zaletą laparoskopii jest możliwość precyzyjnego pozbycia się ognisk endometriozy bez zbędnego marginesu. Zabieg jest małoinwazyjny, nie niesie za sobą ryzyka utraty dużej ilości krwi, pozwala na szybki powrót do normalnych aktywności.
Leczenie operacyjne wspomaga terapia farmakologiczna, której głównym celem jest zmniejszenie dolegliwości bólowych. Ostatnim elementem jest wprowadzenie immunologicznej, przeciwzapalnej terapii żywieniowej, która pozwala zmniejszyć
ból (nawet o 30%) i poprawia eliminację estrogenów z organizmu. Rolą racjonalnego odżywiania jest dostarczenie odpowiednich kwasów tłuszczowych, wzmocnienie odporności organizmu, dostarczenie antyoksydantów wyciszających stany zapalne oraz błonnika.
